Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yılın son enflasyon raporunda yaptığı çıktı açığı ile ilgili analizi enflasyonla mücadele sürecinde büyümenin seyrine ilişkin önceki raporlardan farklı işaretler verdi.
Enflasyon raporunda çıktı açığı ile ilgili bölümde Mart 2024’ten sonra çıktı açığının negatif tarafa geçeceği ve Eylül 2026’ya kadar negatif bölgede kalacağı öngörüldü. Temmuz ayında açıklanan raporda çıktı açığına ilişkin projeksiyonlar Eylül 2026’ya kadar sıfır seviyesinde öngörülmüştü.
Çıktı açığı tahminlerindeki bu revizyon TCMB’nin enflasyonla mücadele sürecinde büyümenin potansiyelinin altına ineceği beklentisi içinde olduğuna işaret etti.
TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan da çıktı açığıyla ilgili bu analize ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Erkan, hükümetlerin büyüme projeksiyonu ile merkez bankalarının büyüme projeksiyonu arasında değişiklik olabileceğini merkez bankalarının attıkları adımlardan dolayı daha muhafazakar büyüme projeksiyonuyla ilerlediklerini söyledi.
Erkan TCMB’nin çıktı açığındaki değişmeden dolayı bir miktar OVP’den daha düşük bir büyüme projeksiyonuna sahip olduğunu fakat TBMM’deki Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki sunuşunda da ele alındığı gibi enflasyonun belli bir eşik değerin üzerinde yüksek seyrettiğinden dolayı hem ihracat ve yatırımı destekleyip hem de dezenflasyon yaratabileceğini söyledi. Bununla birlikte Erkan 2024 yılında bu eşik değere ulaşılamayacağını belirtti.
“TCMB potansiyelin altında bir büyüme öngörüyor”
Ekonomistler de TCMB’nin bu analizlerinin potansiyelin altında bir büyüme öngörüsü olarak ele aldı.
U24 yayınına katılan İş Portföy Genel Müdür Yardımcısı Nilüfer Sezgin, OVP’de bu yıl için öngörülen yüzde 4,4 ve önümüzdeki yıl için öngörülen yüzde 4’lük büyüme tahminlerinin ekonomide soğumaya işaret eden rakamlar olmadığını dolayısıyla piyasada en fazla sorgulanan konulardan birinin öngörülen bu büyümelerle enflasyonun nasıl düşürüleceği konusu olduğunu söyledi.
Sezgin, TCMB’nin çıktı açığı tahminini negatife çekmiş olmasının potansiyelin altında bir büyüme eğilimi öngördüğünü gösterdiğini ifade etti. Sezgin, “OVP’de öngörülen bir büyüme olmayabileceği anlamına da geliyor. Bu da yüzde 4’lük büyümeye götüremeyecektir. Ben enflasyonu düşürme kararlılığını teyit etmesi açısından bu revizyonun önemli ve pozitif olduğunu düşünüyorum” dedi.
Rota Portföy Başekonomisti Özlem Bayraktar Gökşen, de TCMB’nin gerçekçi bir düzlemde tahminlerde bulunduğunu söyledi.
Bayraktar Gökşen, TCMB’nin çıktı açığının negatife kaymasıyla beraber enflasyon üzerinde etki yaratacak baskıları da bertaraf edip revizyonun yukarı yönlü oluşunu biraz daha sınırlı tuttuğunu ifade etti.
U24 yayınına katılan Coface Türkiye ve Orta Doğu Ekonomisti Seltem İyigün de potansiyel büyümenin altında bir büyüme öngörüsünün oldukça normal olduğunu enflasyonu aşağı getirmek için uygulanan politikaların sonucunda feragat edilmesi gereken büyüme oranı olduğunu belirtti. Kredilerin kısılmasıyla birlikte iç talepte bir yavaşlama beklediklerini söyleyen İyigün kurum olarak 2024 büyüme beklentilerinin yüzde 3 olduğunu ifade etti.
Plan ve Bütçe Komisyonu sunuşunda sözler kamuoyunda tartışma yaratmıştı
Enflasyonun büyümeden feragat etmeden düşürülüp düşürülmeyeceği konusu TCMB Başkanı Erkan’ın Ekim ayı başında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki sunuşunda da kamuoyu gündemine gelmiş ve Erkan’ın sözleri tartışma yaratmıştı.
Erkan, sunuşunda konuyla ilgili olarak şu ifadeleri kullanmıştı:
Dezenflasyonun her koşul ve durumda kaçınılmaz olarak büyümeden feragat yoluyla gerçekleşeceği yönündeki yanlış algı ve kaygılar kamuoyunda zaman zaman ifade edilmektedir.
Oysa enflasyonun yüksek ve oynak olduğu durumlarda enflasyon belli eşik değerlere gerileyene kadar doğru politika tasarımlarıyla büyümeden ödün vermeden de dezenflasyon sağlanabilir. Büyüme enflasyon ödünleşimi ise ancak enflasyondaki aşırılık devre dışı bırakıldıktan sonra gelinen eşik değerlerde devreye girecektir.
Çıktı açığı ne anlama geliyor?
Çıktı açığı kavramı merkez bankacılığında temel kavramlardan biri olarak öne çıkıyor.
Bir ekonomide tüm üretim faktörlerinin normal kapasite ile katılması halinde ulaşılacak üretim seviyesi, o ekonomideki potansiyel çıktı düzeyini veriyor.
Çıktı açığı, bir ekonomide gerçekleşen çıktı ile o ülkenin potansiyel çıktısı arasındaki farkı anlatıyor.
Gerçekleşen çıktı, potansiyel çıktıdan fazla ise pozitif çıktı açığı, gerçekleşen çıktı potansiyel çıktıdan küçükse negatif çıktı açığı kaydedildiği anlamına geliyor.
Çıktı açığı ile enflasyon arasında da bir ilişki bulunuyor. Bir ekonominin uzun süre pozitif çıktı açığı vermesi ekonominin ısındığına işaret ediyor.
Ekonomi potansiyel üretim seviyesindeyken, talebin artmaya devam etmesi halinde, ekonomi kapasitesinin üzerinde üretim yapmaya zorlandığı için girdi maliyetleri artıyor ve fiyatlar genel seviyesi yükseliyor.
Pozitif çıktı açığı bu yüzden merkez bankaları açısından enflasyonist baskıya yol açması nedeniyle önemli bir gösterge olarak ele alınıyor.
