Uluslararası yardım kuruluşu Oxfam ve ActionAid tarafından Forbes’ın “Küresel 2000” listesine dayandırılarak yapılan analize göre, 722 şirketin arızi kârları 2021’de 1,09 trilyon olurken, bu rakam geçen yıl 1,1 trilyon dolara ulaştı.
Söz konusu artışlar sayesinde şirketlerin toplam kârları 2017-2020 dönemi ortalamasına göre yüzde 89 yükseldi.
Tüm dünyada milyonlarca insanın hayat pahalılığı kriziyle mücadele ettiği bu dönemde uluslararası şirketler, yükselen maliyetler ve faiz oranlarıyla karlarını dramatik şekilde artırdı.
Şirketlerin karları artarken, 50 ülkedeki 1 milyar işçi, 2022’de toplam 746 milyar dolarlık maaş kesintisiyle karşı karşıya kaldı.
“Aşırı zenginlik” ve “aşırı yoksulluk” aynı anda yükselişte
Uluslararası 45 enerji şirketi, bu dönemde yıllık 237 milyar dolar aşırı kâr elde ederek toplam rakamın yaklaşık yüzde 22’sini oluşturdu. Artan kârlar sayesinde dünyadaki “enerji milyarderlerinin” sayısı 96’ya ve toplam varlıkları 432 milyar dolara çıktı.
“Aşırı zenginlik” ve “aşırı yoksulluğun” son 25 yılda ilk kez aynı anda arttığı bu dönemde, 18 gıda ve içecek şirketi, yıllık ortalama 14 milyar dolar arızi kâr elde etti. Bu rakam, Doğu Afrika’da hayat kurtaran gıda yardımı sağlamak için gerekli 6,4 milyar dolarlık finansman açığının 2 katından fazla.
Oxfam’ın tahminlerine göre, küresel gıda fiyatlarının ortalama yüzde 14 arttığı 2022’de, Etiyopya, Kenya, Somali ve Güney Sudan’da her 28 saniyede bir kişi muhtemelen açlıktan öldü.
Uluslararası 28 ilaç şirketi, yılda 47 milyar dolar arızi kâr sağlarken, 42 büyük perakende ve süpermarketin beklenmedik kârları da yılda ortalama 28 milyar dolar oldu.
9 havacılık ve savunma şirketi ise toplamda yıllık 8 milyar dolar aşırı kazanç sağladı.
Şirketlerin aşırı kârlarına vergi uygulanması çağrısı
Şirketlerin “aşırı” karlarına vergi uygulanması çağrısında bulunan Oxfam ve ActionAid’e göre, söz konusu 722 şirketten yüzde 50 ila 90 arasında vergi alınması durumunda 2021 ve 2022’de sırasıyla 523 milyar dolar ve 941 milyar dolar gelir oluşturulabilirdi.
Bu miktarın 400 milyar doları, iklim krizine karşı kırılgan durumda olan ülkeler için oluşturulması planlanan kayıp ve zarar fonuna aktarılabilir.
Ayrıca, dünyada alt ve alt-orta gelir seviyesine sahip 3,5 milyar insana sosyal koruma ve sağlık desteği sağlanması için gerekli 440 milyar dolarlık finansman açığı ve bu ülkelerdeki okul öncesi, ilkokul ve ortaöğretime erişim eksiğinin kapatılması için gereken 148 milyar dolar finansman, bu vergilerle sağlanabilir.
“Şirketler, çoklu kriz kisvesi altında insanları yağmalıyor”
Oxfam International geçici İcra Direktörü Amitabh Behar, analize ilişkin değerlendirmesinde, “İnsanlar, şirketlerin açgözlülüğünden bıkmış durumda. Dünyanın her yerinde insanlar yeterli gıda, ilaç ve ısınma gibi temel yaşam ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırken, şirketlerin milyarlarca dolar kâr etmesi şok edici şekilde ayıp” ifadelerini kullandı.
Büyük şirketlerin devasa kârlar elde etmek için fiyatları artırdığını ve “çoklu kriz kisvesi altında insanları yağmaladığını” belirten Behar, şunları kaydetti:
“Gittikçe baskın olan birkaç şirket, zengin hissedarlarının ceplerini doldurmak için piyasaları tekelleştiriyor ve fiyatları çok yüksek tutuyor. Büyük ilaç şirketleri, enerji devleri ve büyük süpermarket zincirleri, hem salgın hem de yaşam maliyeti krizi boyunca utanmadan kâr marjlarını şişirdiler. En endişe verici olanı, artan oranlı vergilendirme de dahil olmak üzere herhangi bir düzenlemenin yokluğunda hükümetlerin de buna davetiye çıkarmış olması”
ActionAid Genel Sekreteri Arthur Larok ise şirketlerin aşırı kârlarına “yeter” denilmesi gerektiğini aktararak, hükümetleri şirketlerin aşırı kârlarından vergi almaya çağırdı.
