Hamide HANGÜL
Rusya – Ukrayna savaşı 3’üncü yılına girerken, küresel ödeme sisteminin dışına itilen Rusya’ya yaptırımlar karşısında dış ticarette yaşanan zorluklar tahsilat düğümüyle hat safhaya çıktı. ABD ambargosu nedeniyle Rusya’ya yapılan ihracatta para transferi tıkanırken, sektör temsilcileri son 3 aydan beri bankadan tahsilat yapılamadığına vurgu yapıyor.
‘Yasaklı’ listesinin sürekli genişlediğini, son zamanlarda ilaç ve gıda dışı gerekçesiyle ihracat ödemelerinin bankadan geri döndüğünün altını çizen ihracatçılar, “Listelerin muğlaklığı tam anlamıyla mücbir sebep teşkil ediyor ve mağduriyet yaratıyor” dedi.
Mücbir sebeple 24 ay ek süre
Türkiye’deki bankaların yılbaşından itibaren Rusya’dan gelen ödemeleri geri çevirmesiyle ihracatçılar hem parasını alamıyor, hem de ihracat hesaplarını kapatamıyorlar.
Ancak ihracat bedellerinin, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar tebliği ve tebliğin uygulanmasına yönelik İhracat Genelgesine göre 180 gün içinde yurda getirilmesi gerekiyor. Ticaret Bakanlığı, Rusya ve Ukrayna için bu süreyi mücbir sebep olarak değerlendiriyor ve ihtarname süresinin sonunda 24 aya kadar ilave uzatma süresi verebiliyor.
Ambargo nedeniyle bankaların kabul etmediği ihracat bedellerinde açık kalan ihracat hesapları için de yaptırımla nedeniyle bedel kabulü yapılamadığına dair banka yazısının ibraz edilmesi halinde hesap kapatılmasına da imkan tanınabiliyor. Böylelikle ihracat kredi başvurusunda belge sunamama ve cezalı duruma düşme riski de önlenmiş oluyor.
Şu anda para gelmiyor
Geri Dönüşüm ve Geri Kazanımcılar Derneği (GEKADER) Başkanı Fatih Eren, ambargo nedeniyle Rusya’ya ihracat bedellerinin tahsilatı konusunda sıkıntı yaşandığına işaret ederek, gıda ve tıbbı malzeme dışında kaldığı gerekçesiyle bankadan tahsilatın yapılamadığını ve ihracat bedelinin yeniden Rusya’daki bankaya geri döndüğünü ifade etti. Tahsilat sıkıntısından dolayı üyelerinin mağdur olduğuna vurgu yapan Eren, “Bizim Rusya’ya, 2022 yılı rakamlarıyla ihracatımız 3,2 milyar dolar.
Ancak ambargodan dolayı ihracat bedelinin tahsilatında ciddi sıkıntı var, şu anda para gelmiyor. Rusya ile ticaret durma noktasına geliyor. Bizim sektörümüz 300 bin kişiyi istihdam ediyor. Bu durum üretim kapasitelerinde daralmaya da neden olacaktır. Çünkü bir pazar kapandığında üretimde yavaşlamaya neden olacaktır. Kapasitenin azalması istihdamı da etkiler.”
Sıkıntı hat safhada
Türkiye Deri Konfeksiyoncuları Derneği (TDKD) Başkanı Cengiz Sarıgül, sıkıntının had safhada olduğunu, bankadan tahsilatların yapılamadığına işaret ederek, “Ambargo kapsamında adlandırıyorlar, ancak onun da tam bir açıklaması yok.
Bunun deriyle ne ilgisi var?” diye sordu. Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu, Rusya’ya ihracat süreçlerinde sıkıntıya sokan asıl konunun, yaptırıma tabi ürünlerin sık sık güncellenmesi ve liste muhteviyatının hızla genişlemişi olduğunu vurguladı.
Karavelioğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Siparişi ve avansı alınırken ihracatı serbest bir makine, teslimat sonrasında tam da bakiyenin ödeneceği esnada listeye ilave edilmiş olabiliyor; yaptırımları belirleyen ve uygulayan güçlerin bankacılık sistemi üzerindeki baskıları nedeniyle de para Rusya’da kalıyor.
Makineler insani amaçlarla tasarlanıyor olsalar da yaptırımların agresifleştiği dönemlerde çifte kullanımlı olmanın somut kriterlerinden bahsetmek pek mümkün olmuyor. Eğer bu süreç Birleşmiş Milletler nezdinde resmen bir ambargo olarak tanımlanabilse idi, insani kanallar açılır, ticaretine izin verilen makineler belli olur, imalatçımızın riski hesaplanabilir olurdu. Şimdi bu büyük belirsizlik içinde Rusya’ya hiçbir makineyi satamayacak gibi bir durumla karşı karşıyayız.”
Listelerin muğlaklığı mağdur ediyor
Makine ihracatının, geçen yıl Serbest Bölgelerden yapılanlar da dahil 3 milyar dolara yaklaştığı düşünüldüğünde, kısıtlamaların sektörü için ciddi etkileri olacağının tabi olduğuna vurgu yapan Karavelioğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Listelerin muğlaklığı tam anlamıyla bir mücbir sebep teşkil etmekte ve mağduriyet yaratmaktadır. Bizim Rusya ile geçmişten gelen, ticari alanda son 10 yıldaki gayretlerimizle daha da güçlenen derin bağlarımız var. Çünkü yakınız, komşuyuz, toplumsal ilişkilerimiz çok güçlü. Liderlerden başlayarak, halklar arasında büyük bir sempati var.
Normalleşme olduğunda zararını en kolay telafi edecek olan biziz, ama Batı da çıkıp gittiği o büyük pazarı Çin’den geri almanın zorluklarını görüyor. O yüzden işletmelerini riske sokmadan makina göndermenin yollarını aramaktan vaz geçmiyor. Rusya 50 milyar dolara yakın ithalatı ile, makinelerin en yüksek fiyatlarla satıldığı gözde bir pazar ve çetin bir rekabet alanı olmayı sürdürecektir.”
Ambargo genişliyor
Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran, bu durumun ticaretin önünde ciddi bir engel oluştuğunu söyledi. Tahsilat sorununun ciddi derecede sıkıntılı olduğuna işaret eden Dalgakıran, “Giderek artıyor, daha baskılı bir şekilde genişliyor. Baktığınızda Rusya’ya ihracat hızla düşüyor. İki ayda hızlı düşüş var. Bütün dünyayla ilişkisi bu şekilde” dedi. Rusya’nın önemli ihracat kanallarından biri olduğunu vurgulayan Dalgakıran, “Vidalar sıkılıyor ambargoda. Bunun mutlaka etkisi olacaktır. Bankacılık sistemi, Rusya’yla olan ilişkileri ciddi daraltıyor. Yani ambargo sürdüğü sürece bunlarda da artış olacaktır” değerlendirmesi yaptı.
Tahsilat sıkıntısı sürüyor
Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Talha Özger, Rusya’ya ambargo nedeniyle tahsilatta sıkıntı yaşandığını söyledi. Ambargo dolayısıyla ödemelerin geri döndüğüne işaret eden Özger, üyelerin de bu sıkıntıları dile getirdiğini belirtti. Mücbir sebep kapsamının önemine işaret eden Özger, “Rusya’ya bir ambargo söz konusu. Hesap kapatmada sağlanan kolaylık ihracatçılar için önemli” diye konuştu.
