Güney Kafkasya’da İran’ın rolü üzerine klavye başına oturdum ama gündem malum kadınların protestoları. İran’da ahlak polisinin gözaltında katlettiği 22 yaşındaki Mahsa Amini için başlayan eylemler dalga dalga büyüyor. Sosyal medya zarif danslarla başörtüsü yakan kadınlarla, sokak çatışmalarıyla ve ahlak polisinin bugünleri yaratan zalimliğini gösteren videolarla dolu.
Kadınların özgürlük talepleri İran rejimi için temel iki beka sorunundan biri. Diğeri Azeri Türkleri elbette. Bu iki grubun ortak hareket etme ihtimali rejimin en yumuşak karnı. İran’da aylardır devam eden protestoların önemli bir kısmı da Azeri Türkleri tarafından düzenleniyordu. İran güvenlik güçlerinin izlediğimiz sert müdahalelerinin bir nedeni de bu.
Bu anlamda sembol bir isim de var. Bu yılın Temmuz ayında tutuklanan dans öğretmeni Jilla İbrahimi. İbrahimi’nin başörtüsünü çıkarttığı ve Azeri halk danslarıyla Azeri kültürünün İran rejimi tarafından nasıl baskılandığını anlattığı sosyal medya paylaşımları büyük ilgi görmüştü.
* * *
İran’da son bir iki yılda koronavirüsle mücadeledeki başarısızlık, su ve altyapı eksiklikleri, artan gıda fiyatları, yüksek vergiler gibi pek çok nedenle büyük gösteriler düzenlendi. Her gösteride protestocuların kullandığı dil daha da sertleşti.
Özellikle emeklilerin ve öğretmenlerin protestoları çok etkili oldu. Hatta İran rejimi, pek de örneğine rastlanmamış şekilde işçi ve emeklilerin taleplerine boyun eğmek zorunda kaldı ve maaşları enflasyonun üzerinde artıracak bir uygulama başlattı.
Haziran ortasında bazı şehirlerdeki tüccarların yüksek vergileri protesto için kepenklerini kapatması İran rejiminde alarm zillerinin çalmasına neden oldu. Çünkü İslami rejim, 1978 devriminde pazar protestolarının önemini gayet net hatırlıyordu.
Bir diğer altı çizilmesi gerek olay bu yılın Mayıs ayında Abadan kentinde çöken 10 katlı binaydı. 20’den fazla kişinin öldüğü olay büyük tepki çekti. İran Devlet Kanalı’nın “kurtarma operasyonunu başarılı göstermek için” yaptığı haberde kullandığı bir yaralının aslında enkazzede olmadığı ortaya çıkması, olayın kızgınlığını rejime karşı protestolara çevirdi.
***
Bu süreçte İran’daki Türkler kartı sıkça gündem oldu.
Özellikle son Karabağ Savaşı sırasında İran’ın Ermenistan’a yaptığı yardımları protesto amacıyla düzenlenen gösteriler dikkat çekiciydi. İran’ın Karabağ’ın özgürleştirilmesi sürecinde sergilediği tavır Türkiye ve Azerbaycan tarafından kalın harflerle not alındı.
Köşe yazısının tamamını aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz.
