Türkistan, İran ve Afganistan’a dair yaptığı gezi kitabı tercümeleriyle tanınan Dr. Resul Şahsi’nin çevirisini yaptığı “Asya’da Kılık Değiştirerek Yolculuk: Bir İngiliz Subayının Anadolu, İran ve Hindistan” isimli eser Türkçeye kazandırılarak okuyucularla buluşturuldu.
İngiliz subay Charles Edward Stewart eserde Hindistan’daki Sepoy İsyanı, Anadolu ve Türk Arabistanı anıları, İran’daki görevi ve Afganistan’daki gelişmelere olaylara odaklanarak, XIX. yüzyılın ikinci yarısında Doğu dünyasını ilgilendiren birçok önemli olayı detaylı bir şekilde el alıyor.
KİTABIN KONUSU
İngiliz subay Charles Edward Stewart’ın günlükleri temelinde oluşturulan otobiyografik eser, Hindistan’daki Sepoy İsyanı ve Cevâkî Seferi, İstanbul, Anadolu ve Türk Arabistanı’ndaki (Dicle ile Fırat arasındaki Osmanlı toprakları) anıları, İran ve Kuzey Horasan’da Ermeni at tüccarı kılığında gerçekleştirdiği faaliyetleri konu alıyor. Tebriz, Reşt ve Meşhed’de İngiliz konsolosluğu görevlerinde bulunan ve XIX. yüzyılın ikinci yarısında Doğu tarihini şekillendiren önemli olayların birçoğuna bizzat tanık olan yazar, Hindistan yerlilerinin İngiliz idaresine karşı başlattıkları büyük Sepoy İsyanı, II. Göktepe Savaşı, Pencdeh Krizi ve İran’daki çeşitli siyasi ve sosyal gelişmeler hakkında ayrıntılı bilgiler sunuyor.
Eser Stewart’ın Hindistan’daki isyan sırasında yaşadığı olaylara, İngiltere’nin isyana yaklaşımına, yerlilerin tutumuna ve isyanın seyriyle sona erişine dair çarpıcı detayları içeriyor. Yazar eserinde ayrıca İstanbul ve Anadolu seyahatini de dikkat çekici ayrıntılarla anlatıyor. Özellikle 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın Anadolu’daki tesirleri, Erzurum’daki kıtlık gibi olaylar anlatılırken, yazarın gerek İran’daki Türk unsurlar gerekse Osmanlı Türkleri hakkında övgü dolu ifadeler kullandığı göze çarpıyor.
Eserde, Afganistan’ın stratejik önemine vurgu yapılırken, İngiltere’nin Afganistan politikası ve Türkistan’da Rus işgalleriyle ilgili önemli gelişmeler de yer alıyor. Stewart’ın İran’daki görevi sırasında yaşadığı olaylar, bölgedeki siyasi durum ve İngiltere ile Rusya arasındaki gerilimlerin ele alındığı eser, Pencdeh Krizi gibi önemli olaylara odaklanıyor.
Eserdeki tarihi detaylar, coğrafi yer adları ve kavramlar, modern kaynaklar ve akademik çalışmalarla teyit edilmiş, metin içindeki dipnotlar ve terimler sözlüğüyle okuyucuya kolay anlaşılır bir dil sunulmuştur.
YAZAR CHARLES EDWARD STEWART’IN ÖZ GEÇMİŞİ
İngiliz subay Charles Edward Stewart, soylu bir İngiliz ailenin çocuğu olarak 23 Şubat 1836 yılında Seylan’da doğdu. Babası Lord Algernon Stewart, annesi Charlotte Clement’tir. Dokuz yaşına geldiğinde eğitimi için İngiltere’ye, babaannesi Katharine Stewart’ın yanına gönderildi.
Orta öğrenimini Marlborough Okulu’nda tamamladıktan sonra orduya katıldı ve 1854 yılında, 18 yaşındayken Hindistan’daki Kraliyet 27. Inniskilling Alayı’nda asteğmen rütbesiyle göreve başladı. 1855 yılında teğmenliğe terfi etti ve 1857 yılında irtibat subayı olarak 8. Pencab Piyade Alayı’na atandı. Bu sırada Hindistan’da patlak veren Sepoy İsyanı’nın bastırılması sürecinde birçok harekâta katıldı. 1859 -1862 yılları arasında 5. Pencab Piyade Alayı’nda geçici komutan yardımcılığı görevini yürüttü.
Hindistan’ın kuzeybatı sınırında yer alan Ambela Geçidi’ndeki Bunir kabilesine karşı düzenlenen seferde uzun bir süre 5. Pencab Piyade Alayı’nı komuta etti. 1866 yılında yüzbaşı rütbesiyle Bengal Karargâh Destek Müfrezesi’ne atandı ve aynı birlikte görev yaparken 1874 yılında binbaşı rütbesine terfi etti.
1877-1878 yılında Hindistan’ın kuzeybatı sınırındaki Cevâkî Afrîdîleri’ne yönelik düzenlenen harekâtta binbaşı rütbesiyle alayını komuta etti. 1879-1880 yıllarında İran’da kılık değiştirerek yaptığı seyahatle ün kazandı. 1881 yılında Herât’taki gelişmeler hakkında bilgi almak üzere Hâf’ta görevlendirildi. Ardından benzer bir vazifeyle yine Afganistan’ın doğu sınırında bulunan Muhsinâbâd’da bir yıl kaldı. 1884 yılında bir süre Rus Afgan Sınır Komisyonu’nun başkan yardımcılığı görevinde bulundu.
1886 yılında Reşt konsolosluğuna atandı. Görevi sırasında çoğunlukla Esterâbâd’da ikamet ettiği anlaşılıyor. Bu süre zarfında yaklaşık sekiz az boyunca Meşhed Konsolosu Charles Maclean’a vekâlet etti. Ardından 1887 ile 1890 yılları arasında Tebriz konsolosu olarak görev yaptı ve 1890 yılında İngiltere’ye döndü. 1892 yılında İngiltere’nin Odesa başkonsolosluğu görevine tayin edildi.1899 yılında emekli oldu ve 1904 yılında Londra’da öldü. Bir oğlu (Algernon Bingham Anstruther Stewart) ve bir kızı (Rose Anne Stewart) vardır.
Resul Şahsi tarafından çevrilen eser Kronik Kitap’ta yayımlandı.
