Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi, Adana’daki kayıtdışı geri dönüşüm zincirinin dinamiklerine yönelik “Adil Geçiş Yolunda Atık Azaltımı: Kayıtdışı Geri Dönüşüm Zincirinde İş, Emek ve Değer Üzerine bir İnceleme” adlı rapor yayımladı. Raporda, Adana’da hızla büyüyen geri dönüşüm endüstrisindeki atık toplayıcılarının çalışma koşullarını kapsamlı bir şekilde verildi.
İlişkisel yaklaşımın kullanıldığı raporda, şehrin geri dönüşüm endüstrisini şekillendiren kayıtdışı ilişkileri izlenerek kayıt altına alındı. Araştırma, geri dönüşüm değer zincirinde atık akışlarını, aktörleri, bağlantıları ve fiyat belirleme süreçlerini açıkladı. Ayrıca rapor, sektördeki genişlemeyi mümkün kılan yasal düzenlemeler, politikalar ve kurumlarda da incelendi.
Yapısal değişikliğe ihtiyaç var
Döngüsel ekonominin temel taşı olarak kabul edilen geri dönüşümün ‘’al-kullanat’’ yaklaşımına karşı önemli bir çözüm olduğunun vurgulandığı raporda, Çevre Araştırma Ajansı’nın 1990 ile 2019 arasında küresel plastik atığın sadece yüzde 6’sının geri dönüştürüldüğü bulgusu gözeterek, yapısal bir değişiklik gerektiğinin aciliyeti vurgulandı.
Geri dönüşüm oranlarındaki küresel eşitsizliklere dikkat çekilen raporda, atık yönetiminin karmaşıklıkları, atığın yüksek gelirli ülkelerden düşük gelirli ülkelere ihraç edilmesine de değinildi.
Türkiye’nin Güneydoğu Asya ülkelerinin atık ithalatına yasaklar getirilmesiyle beraber küresel geri dönüşüm zincirinde önemli bir oyuncu haline geldiğinin belirtildiği raporda, Adana’nın, Türkiye’nin atık yönetiminde önemli bir merkez olduğu vurgulanarak, ülkenin atık ithalatının neredeyse yarısının Adana’da gerçekleştirildiği ifade edildi. Geri dönüşüm endüstrisinin kentteki hızlı genişlemesi, istihdam, teknoloji entegrasyonu ve organizasyonel yapılar açısından önemli sonuçlara da imza attı.
Mavi yakalı işçi sektöre giriş yaptı
Öte yandan Türkiye’deki geri dönüşüm endüstrisinin büyümesinin, hem işçileri hem de işverenleri derinlemesine etkilediği belirtilirken, sektördeki mikro işletme sahiplerinin de, artan sermaye yatırımları ve yeni istihdam fırsatlarının yaratılması yoluyla işlerini büyütme fırsatını yakaladığı belirtildi.
Bu istihdam fırsatlarının çok azı yeterli ve adil ücretlerle birlikte insana yakışır çalışma koşulları sunmasına rağmen gün geçtikçe daha fazla atık toplayıcı ve mavi yakalı işçi sektöre giriş yaptı.
Söz konusu rapor aracılığıyla ILO, yeşil işlerin teşvik edilmesi ve geri dönüşüm sektöründe adil geçiş yoluyla insana yakışır işlerin yaratılması amaçlarıyla üçlü yapı bileşenlerinin (hükümet, işveren, işçi) yanı sıra ilgili diğer taraflar arasında da sosyal diyaloğa olan ihtiyacın altı çizildi. Rapor, geri dönüşüm zincirinin daha fazla anlaşılmasını sağlayarak, adil, insana yakışır ve kapsayıcı istihdam ve iş fırsatları yaratmayı amaçlarken, daha iklim-nötr ekonomiye ve topluma geçişe katık sağladı.
Katı atıklar yüzde 70 artacak
Küresel atık üretiminde yaşanan benzeri görülmemiş artış, bu raporu daha da önemli kılıyor. Dünya genelindeki 2 milyar ton kentsel katı atığın yüzyılın ortasına kadar yüzde 70’lik bir artış göstereceği göz önünde bulundurulduğun, bugün tahmini 2 milyar ton katı atığın bulunduğu dünyamızda, bu ciddi sorunun etkili bir şekilde çözüme kavuşturulması adına acil müdahale gerektirildiği belirtildi.
