ASİYE ERDURAN
Kovid-19 salgınının etkileri ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası tedarik zincirinde yaşanan aksama şirketlerin yerli üretime yönelmesine neden oldu.
Bu sebeple birçok şirket, Çin gibi imalat güç merkezlerinden yüz çevirerek, çip ve tekstil gibi ürünleri tedarik etmeye çalışırken, küresel tedarik zincirlerini alt üst edecek yeni bir politikayı devreye almayı planlıyor. Bu kapsamda hükümetler ve küresel ölçekli şirketler kritik öneme sahip ürünler için “üretimlerini merkeze taşıma” eğilimine yöneldi. Hatta bazı şirketler, yapay zekanın işletmeler üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle yurt içinde üretim yapmakla ilgileniyor.
UBS’in yaptığı ankete göre, farklı sektörlerdeki birçok üst düzey yöneticinin tedarik zincirinin parçalarını ülkelerine yakın bölgelere taşımayı planladığı ortaya çıktı. Ankette, bu eğilimin Avrupa’da yüzde 78, ABD’de yüzde 70 ve Çin’de yüzde 54 oranında olduğu belirtildi.
Bank of America’nın yaptığı bir araştırmada, şirketlerin “üretimin ülke içine taşınması” operasyonlarına yönelik eğilimlerinin yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 128 arttığı öne çıktı. Aracı kuruluş Strategas Securities’in analizine göre ise, şirketlerin üretim operasyonlarını yakın ülkelere aktarıldığına yönelik “kayda değer bir artış” görüldüğü belirtildi.
Gelişmiş ülkelerden yerli üretim için teşvikler devreye alındı
Diğer taraftan, gelişmiş ülkeler bazı teşvikleri devreye alarak yatırımlarını kendi ülke sınırları içinde tutmaya yönelik adımlar atmaya başladı. Buna örnek olarak ABD’nin çip ve elektrikli araç bileşenlerinin yerli üretimi için verdiği teşvikler gösterilebilir. Avrupa Birliği üye ülkelerinin “çip üretimini artırmak için” açıkladığı 46 milyar dolarlık paket de bu teşviklerden biri oldu.
Reshoring Initiative’e göre ABD şirketleri 2022’de yıllık yüzde 53 artışla yaklaşık 360 bin iş ilanıyla imalat sektöründe rekor sayıda işe alım yapmaya hazırlanıyor. Benzer şekilde elektrikli ürün üreticileri en çok iş ilanı yapan şirketler arasında yer alırken, onu çip dahil bilgisayar ürünleri üreticileri de izliyor.
“ABD çip üretiminde küresel liderliğini korumaya çalışıyor”
Yongatek Microelectronics CEO’su Ali Baran, konuya ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Pandemi ile birlikte üretim ve tedarik krizinin özellikle çip sektöründe öne çıktığını belirten Baran, ABD ile Çin arasındaki Tayvan krizine dikkat çekerek, olası bir jeopolitik krizle birlikte ortaya çıkacak bir çip krizi riskine karşılık, ABD’nin çip üretme konusunda bazı adımlar attığını ve bu alanda küresel liderliğini korumaya çalıştığını ifade etti.
Bu noktada Türkiye’nin gerek jeopolitik gerek nüfus avantajı olduğunu belirten Baran, küresel ölçekte faaliyet gösteren çip üreticileri ile işbirlikleri ile yeni bir alternatif ülke konumuna gelebileceğini söyledi. Baran, ayrıca belirli teşvikler ve anlaşmalar ile birlikte Türkiye’nin Malezya modeline benzer bir çip üretim merkezi olabileceğini vurguladı. Uzun vadede ise Türkiye’nin çip üretimi konusunda teknoloji üretebilecek bir potansiyeli olduğunu belirten Baran, çip sektöründe kalıcı olabilmek için rekabetçi ve küresel entegrasyonu sağlamanın en önemli konu başlıkları arasında olduğunu söyledi.
