Özlem ERMİŞ BEYHAN
Avrupa Birliği (AB), Türkiye’deki Mülteciler için Mali Yardım Programı (FRIT) çerçevesinde Ankara’ya sağladığı mali desteğin nasıl harcandığını inceledi ve sonuçları bir raporla açıkladı. Raporda 2017’den bu yana AB tarafından 6 milyar euroluk FRIT’e ek olarak 5.5 milyar euroluk insani yardım yapıldığı da belirtilirken, toplam 11.5 milyar euroya ulaşan yardımın nerelere harcandığı listelendi, mültecilere yönelik projelere dair sürdürülebilirlik ve veriye erişimde zorluk eleştirilerine yer verildi.
Raporda, “Suriyeli mültecilerin göçü sürerken Afganistan’dan Türkiye’ye düzensiz girişlerdeki artış, ekonomik zorlukların yaşandığı Türkiye’de mültecilerle halk arasında gerilimi artırıyor. 2023 Şubat depremlerinin ardından zorluklar ve gerilim daha da arttı. Bu ortamda raporumuz FRIT tarafından desteklenen projelerin ve sağlanacak ek 3 milyar euroluk fonun etkinliğini ve verimliliğini geliştirmeye yardımcı olacaktır” denildi. Raporda her bir proje listelenirken, fonlanan projelerin süreçlerine dair bilgilere de yer veriliyor.
Raporda enflasyon vurgusu
Mayıs 2024 tarihli rapor, “Türkiye’deki mülteciler için araç: Mülteciler ve ev sahibi toplumlar için faydalı, ancak etki ve sürdürülebilirlik henüz sağlanmadı” başlığını taşıyor. Rapora göre FRIT kapsamındaki 5,98 milyar euro yardımın yüzde 40,8’i (2 milyar 439,5 milyon euro) insani yardıma, yüzde 59,1’i (3 milyar 538,6 milyon Euro) kalkınma yardımlarına harcandı. Raporda programın mülteci ihtiyaçlarını genel olarak karşıladığını ancak uygulamada önemli gecikmeler olduğu belirtildi ve “Proje maliyetleri sistematik olarak değerlendirilememiştir. Planlanan çıktılar sağlanmış olsa da Mali Yardım Programı’nın etkisi yeterince ölçülmemiştir ve sürdürülebilirlik şu ana kadar sadece altyapı projeleri için sağlanmış, eğitim, sağlık ve sosyo-ekonomik destek sektörlerindeki bazı projeler için sağlanamamıştır” ifadelerine yer verildi.
Raporda yüksek enflasyon vurgusu da dikkat çekti. Türkiye’deki yüksek enflasyon nedeniyle birçok altyapı projesinin hedefine ulaşamadığı belirtildi. Bazı projelerin fonların planlanan tarih sonrasında yaşanan yüksek enflasyon nedeniyle tamamlanamama tehlikesi taşıdığı da belirtildi.
Rapor, Mali Yardım Programının 2016 yılından bu yana kötüleşen AB-Türkiye ikili ilişkileri bağlamında uygulandığını hatırlattı. ECA raporu “AB, Türkiye’nin hukukun üstünlüğü ve temel haklar konusunda gerilemesi, bazı AB üye devletleriyle ilişkilerinin bozulması ve Doğu Akdeniz’deki izinsiz sondaj faaliyetleri nedeniyle Türkiye’ye yaptırımlar ve kısıtlamalar getirmiştir” tespiti yaptı.
Kilis halkının %32,5’i mülteci ve sığınmacı
Raporda yer alan haritaya göre Türkiye’de nüfusu içinde en fazla Suriyeli mülteci olan il Kilis. Kilis’in nüfusunun yüzde 32,5’ini mülteciler oluşturuyor. İkinci sırada, nüfusunun yüzde 16,5’i mültecilerden oluşur hale gelen Gaziantep var. Hatay, yüzde 14,2 mülteci oranı ile ikinci sırada. Haritada 300 bin ve üzeri mülteci yaşayan iki il; İstanbul ve Gaziantep olarak gösterilmiş
