Yeni bir yol şart
Türkiye’yi 20 yıldan fazla bir süredir aynı siyasi iktidar tarafından yönetiliyor ve son zamanlarda görüyoruz ki bu iktidar artık ülkeyi yönetemez bir noktaya getirdi. Bu aşamada Türkiye’nin siyasette, ekonomide, her alanda ilerleyişini sürdürmesi için yeni bir yol bulması gerekiyor.
Ülke gelecek yıl kritik bir seçime girecek. Söz konusu seçim Türkiye’nin kaderini etkileyecek bir seçim olacak. Uzun yıllardır Türkiye’yi aynı siyasi iktidar yönetti, gelinen noktada halk bu iktidarın baskılarından, yolsuzluklarından, yasaklarından bıktı, artık değişim istiyor, o yüzden değişim kaçınılmaz ve elzem görünüyor.
Ülkenin ekonomide, siyasette, adalette ve birçok alanda ilerleme kaydedilebilmesi için yeni bir yol bulması şart. Geldiğimiz noktada iktidarın artık sorunları çözemediğini, ülkeyi yönetme pozisyonunda olmadığını görebiliyoruz. Onun için toplum için gelecek seçimler çok önemli. İktidarın bu bağlamda yapıcı özeleştiriler yapmasını beklemiyoruz, levra liderlik Makyavelizmden Narsizme, oradan da Neronizme evrildi. Etrafta ise biatle başlayan süreç sadakatle devam etti, artık sadakat da yetmiyor. Eskileri atıp mutlak itaate edecek yeni devşirmeler aranıyor. İşte bu noktada muhalefete fazla iş düşüyor, muhalefetin güçlü bir alternatif yaratması gerekir.
Sistem tıkanmış durumda
Çünkü muktedir siyaset çözümün değil, tam tersine gelinen noktada çözülmesi gereken sorunun bir parçası haline gelmiş durumda. O yüzden ne siyaset ne de maalesef ülke ilerleme kaydedemiyor. Buna biz siyaset biliminde, yönetenlerin yönetemediği, yönetilenlerin yönetilemediği ve dolayısıyla toplumun mutlu olmadığı durum diyoruz. Bu aynı zamanda sistemin tıkandığını, siyasetin kirlendiğini ve iktidar kaymasının yaşandığını gösteriyor bize. Böyle bir olgu otokratik yönetime tekabül ediyor.
Toplum değişim istiyor
Hal böyle olunca toplumda büyük bir değişim talebi ortaya çıktı. O yüzden şu ya da bu biçimde bir değişim söz konusu olacak. Ama burada önemli olan şey şu; değişimin yönü, hızı ve niteliği nasıl olacak? Bunların şimdiden değişimi gerçekleştireceğini ileri süren muhalefet tarafından lisanı münasiple ve anlaşılır bir biçimde açıklanması ve deklere edilmesi gerekir.
Nitekim 20 yıldır ilk defa bu seçimde toplumun büyük bir kısmı, bu şiddette, bu iktidarın değişmesini, Erdoğan’ın gitmesini yerine yeni bir iktidarın, yeni bir cumhurbaşkanının gelmesini istiyor. Fakat bununla birlikte toplum gelenlerin ne yapacağını da bilmek istiyor. O yüzden geleceğe dair süreci tedirgin bir iyimserlikle takip ediyor.
Erdoğan doğrularıyla geldi yanlışlarıyla gidiyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu noktaya gelinmesinde (yani iktidara gelmesinde ve şimdi iktidardan gidecek olmasında) doğruları ve yanlışlarının etkili olduğunu söyleyebiliriz. Diğer bir deyişle Erdoğan kendi doğruları sayesinde iktidara geldi ama bugün kendi yanlışları sayesinde iktidardan gitmek üzere.
Fakat bu noktada da şimdi ilginç bir durum söz konusu, o da şu; toplum kimin gideceğine karar vermiş fakat henüz net bir biçimde kimin geleceğine karar vermiş görünmüyor. Örneğin, başta özellikle muhafazakâr Kürt seçmen olmak üzere AK Parti’den kopan kitleler var. Bunlar AKP’den koptular ama daha bir yere de gitmiş değiller, sağa çekip dörtlülerini yakmış bekliyorlar. Gelişmelere göre Millet İttifakı’na ya da Emek ve Özgürlük İttifakına da gidebilirler, geldikleri yere geri de dönebilirler. Bu önümüzdeki konjonktürde hem iktidarın hem muhalefetin yapacağı iş, işlem ve işleyişlerden sonra belli olacaktır.
İktidar çok hata biriktirdi
İktidar bugüne kadar çok sayıda büyük hata yaptı. Kürt sorununu çözüyormuş gibi yaptı ama sorunu çözmedi. Alevi sorunu konusunda onlarca çalıştay yaptı sonuçta Alevileri mutsuz eden bir atraksiyona başvurdu. Ekonomiyi iyi yönetememesi sonucu ülke derin bir krize girdi. Dış politikada büyü sıkıntılara yol açtı. Yanı başındaki Kürtlerle dostane ilişkiler kurup içerdeki sorunu da bunun yardımıyla çözmesi gerekirken adata “Kürt anasını görmesin” mantığıyla önce referandumda Iraktaki Kürtlere düşmanca yaklaştı, şimdi de Suriye’deki Kürtlere düşmanca bir yaklaşım sergiliyor.
Şunu belirtmekte yarar var: Ekonominin bir kriz içine girmesi sadece ekonomiyle ilgili bir durum da değil, aynı zamanda başta dış politikadaki yanlışlar ve güvenlikçi politikalar olmak üzere yapısal sorunlarla da yakından ilişkilidir. Söz gelini hukukla da ilgili bir durumdur. Sürekli dağı taşı bombalamakla da ilgili bir durumdur.
Ne ki muhalefet yanlış dış politikaya ve güvenlikçi yaklaşıma karşı çıkması gerekirken, acaba AKP-MHP iktidarı bize ne der endişesi ile ya susuyor ya da onların bu yanlışlarını destekliyor. Bu da toplumun gözünden kaçmıyor. Bu yaklaşımdan behemehâl vazgeçilmelidir.
Yargı bağımlı hale geldi
İçinden geçtiğimiz süreçte yargıda büyük sorunlar yaşanıyor. Cumhuriyet Dönemi boyunca belki yargının tam bağımsız olduğu söylenemez ama yargı hiçbir dönemde de bugün olduğu gibi bağımlı olmadı. Bunun ceremesini de birçok insan çekiyor.
Hak hukuk adalet ayaklar altına alındı. Birçok belediye başkanı görevinden alınarak yerine kayyum atandı. Halk iradesi bir nevi gasp edildi. Birçok siyasetçi, fikir ve düşün insanı içeri atıldı. AHİM kararları keyfi bir biçimde uygulanmıyor. Demirtaş’ın neden hala içerde tutulduğunu kimse bilmiyor. Bu minvaldeki uygulamalar toplumun adalet duygusunu zedeliyor ve hukuka olan inancı azaltıyor. Oysa hukuk bir arada yaşamanın temel taşıdır. Et kokarsa tuzlarsın ya tuz kokarsa ne yapacaksın…?
Sığınmacılar meselesi önemli
Sığınmacılar meselesi önemli bir mesele. Resmi rakamlara göre 6-7 milyon, gayri resmi rakamlara göre 10 milyon civarında göçmen ve sığınmacıdan bahsediliyor. Bunların yaklaşık 5-6 milyonu Suriyeli ve bu konu da önümüzdeki seçimin en önemli can alıcı noktalarından biri olacak. Eğer bu sorun usturuplu bir biçimde çözülemezse ilerleten süreçlerde bir takım sosyal bunalımlara yol açabilir.
Ne ki her konuda olduğu gibi bu konuda da istatistik tekeli devletin elinde olduğu halde net rakamlar açıklamıyor. Tıpkı enflasyon, işsizlik ve yoksulluk verilerinde olduğu gibi halk devlet kurumlarının açıkladığı rakamlara ve istatistiklere inanamıyor. Bir kere soruna doğru teşhis koymak için öncelikle doğru bilgiye ihtiyaç var. Bu gibi oldular siyasal mülahazalarla gizlendiğinde gelecekte daha büyük sorunlara yol açarlar. Birçok sorunun çözümü konusunda olduğu gibi bu konuda da verilen sözler tutulmadı. Bunların çözümüyle ilgili toplumda bir beklenti oluştu ama bu beklenti içinde olanlar hayal kırıklığına uğradı ve sonuçta mevcut iktidarın gitmesi yönünde bir durum ortaya çıktı.
Fırsat var ama risk de var
Gelinen noktada Türkiye’de iktidarın değişmesi ile ilgili fırsat olduğu gibi risk de var. İlkin şunu söylemek lazım; AKP- MHP koalisyonuna bu kadar tepkinin olması değişim için bir fırsat. Ama aynı zamanda bir risk olduğunu da unutmamak lazım. Peki risk nedir?
Risk de muhalefetin bütün bunlara rağmen seçim çantada keklik gibi görüp davranacak olmasıdır. Bu da iki büyük yanlışa yol açar. Birincisi rehavete kapılmaktır, ikincisi de kendi aralarında uyum sağlayamamaktır, çatlak seslerin çıkmasıdır. Bunlar seçimin kazanılması açısından son derece yanlış ve tehlikeli gelişmelerdir.
Son zamanlarda bunu görüyoruz, bazı partilerin milletvekilleri, yetkilileri örneğin Kılıçdaroğlu’nun adaylığıyla ilgili ulu orta konuşmalar yapıyor. Yarın Kılıçdaroğlu aday olsa iktidar bu sözleri kamuoyu ve seçmenin nezdinde kullanacaktır. O nedenle seçmen tek adam baskısından kurtuluyoruz derken 6 kişinin karmaşışına tutuluyoruz hissine kapılmaması lazım.
En büyük risk HDP’nin dışlanmasıdır
Bir diğer tehlikeli nokta da 6’lı masanın bazı siyasi partileri ve sivil toplum örgütlerini dışlamasıdır. Millet İttifakı ile Cumhur İttifakı’nın milletvekili seçimlerinde oy oranlarının birbirine yakın olduğu görüyoruz kamuoyu araştırmalarından, diğer bir deyişle adeta bir pata durumu söz konusu.
Bu durumda HDP kilit parti olarak öne çıkıyor. Burada anahtar seçmen HDP ve Kürt seçmenidir. HDP ve Kürt seçmen hangi tarafı desteklerse o tarafın kazanacağı açıkça görülüyor. HDP zaten 6’lı masanın içinde değil bizi alın da demiyor. Onların kendine göre bir ittifakı var, Emek ve Özgürlük İttifakı. Ancak bir cumhurbaşkanı adayına eğer biz ya da seçmenimiz oy verecekse bizimle de diyalog kurun çağrısında bulunuyor. Şimdi masanın bildiğim kadarıyla 4-5 partisinin buna itirazı yok. Ama bir parti buna itiraz ediyor. Halbuki MHP’nin bile HDP’nin AK Parti ile görüşmesi doğaldır dediği bir süreçte İYİ Parti’nin karşı olması, direnç göstermesi 6’lı masaya zarar veriyor ve seçimin geleceğini de tehlikeye sokuyor. Bu tehlike 6’lı masanın uyum içinde olmaması, dağınık bir görüntü göstermesi ve özellikle HDP’yi dışlaması sonucunda seçimi kaybetmesi gibi bir risk doğurur.
HDP’nin bu süreçte olması sadece matematiksel durumun ötesinde aynı zamanda yeni Türkiye’nin inşası için de önemli. HDP ve İYİ Parti’nin bu inşada beraber olması anlamlı bir sonuç ortaya çıkarabilir. Herkesin programı farklı olabilir ama ortak değerlerde birleşme, kucaklaşma eşit temelde bir arada yaşamak için önemlidir. İkinci hedef sistem değişikliği, üçüncü hedef Türkiye’nin birikmiş acil sorunlarına çözüm üretmektir.
Muhalefet rehavete kapılmamalı
Muhalefetin nasıl olsa seçimi kazanıyorum rehavetine kapılmaması lazım. Diğer bir deyişle bu seçimin muhalefet tarafından kolay görülmemesi gerekir. Seçim çantada kekliktir, HDP olmasa da kazanırız yaklaşımı yanlıştır. Böyle bir yaklaşım kaybettirir.
Üçüncü bir senaryo daha var onu da söyleyeyim, o da kazanarak kaybetmektir.
Ortada büyük bir enkaz var
Seçim sonrasında iktidar büyük bir enkaz bırakacak. Bu gerçeklik bağlamında seçime hazırlanmasının ve planlamanın buna göre doğru yapılmasının elzem olduğu aşikâr.
Nitekim iktidar, Türkiye 2023’te 10 büyük ekonomi arasına girilecek dedi, ama şu an ülke dünya sıralamasında 23. sırada. 2023’te 500 milyar dolar ihracatımız olacağı söyleniyordu şu an 200 milyar dolar civarında. Kişi Başına Düşen Milli Gelir 25 bin dolar olacak deniliyordu 7-8 bin dolarda kaldık. Türk lirası giderek değer kaybetti, enflasyon yükseldi. Pahalılık ve işsizlik dayanılmaz boyutlara ulaştı. Bu süreçte orta sınıf adeta aşağıya doğru eridi. Her komşusuyla kavgalı durumda olan iktidar, şimdi de Suriye’ye kara operasyonu yapılmasını konuşuyor. Muhalefetin bu konuda dik durması lazım. İç politikaya endeksi savaş politikalarının kuyrukçuluğu yapılmamalı.
İktidar yenilip gitse de bırakacağı sorunların kısa sürede çözülmesi zor ama en acil olanların kısa zamanda çözülmesi lazım. Bu yüzden yeni iktidarın 100 günlük, 365 günlük, 2 yıllık yol haritaları açıklaması gerekiyor. Bu topluma da güven verecektir.
Toplumun güven duyabilmesi için 3 şart vardır. Birincisi seçim nasıl kazanılır? İkincisi seçim günü sandıklara nasıl sahip çıkılır? Üçüncüsü de seçimden sonraki süreç nasıl kazanılır meselesidir. Bunlardan sonra sürecin sonunda anayasa değişikliğine gidilir.
Kariyer değil kader seçimi
O nedenle bu seçim Türkiye açısından kader seçimidir. Bu seçim insanların kariyer planlaması yapmaması gereken bir seçim. Bu kader seçiminde herkesin bir fedakârlık yapması lazım ve ben inanıyorum ki bir değişiklik olduğu takdirde sadece muhalefetin seçmenleri için değil her kes için bu değişiklik iyi olacak ve Türkiye rahat bir nefes alacaktır.
Levra değişim toplum için her zaman iyidir. Toplum tek adam rejimini benimsemedi o nedenle yeninin önünü açabilmek için birtakım adımlar atılması şart.
Cumhurbaşkanı adayı güçlü olmalı
Ben cumhurbaşkanı adayı olacak kişinin düşük profilli biri olmamasını isterim. Erdoğan güçlü bir lider, böyle bir liderin karşısına çıkacak kişi de güçlü olmalı. Kemal Bey’in aday olma durumu söz konusu. Kendisi 6’lı masayı kuran bir lider, aynı zamanda yerel seçimleri kazanan bir lider olarak öne çıktı. Adalet Yürüyüşü gibi işlere imza attı. CHP birtakım değişiklikler yapmaya çalışıyor. Be aday olmak istiyor, CHP’liler de genel başkanları cb adayı olsun istiyor doğal olarak. Aslında herkesin tabanı kendi başkanının aday olmasını ister ama bunun kararını 6’lı masa verecek, çünkü genel başkanlar böyle bir irade ortaya koydular.
Altılı masanın tutum ve davranışı önemli
6’lı masa alta kavgalı görünmek yerine biraz daha üste çıkıp yukarda tek parti gibi davranacak bir mekanizma kurmalıdır. Her parti farklı olduğunu unutmayacak ama asgari müştereklerde yukarda tek bir ses dillendirecek bir cumhurbaşkanı adayı olması gerekiyor.
Parlamenter sisteme geçişi topluma vaat ettikleri için bununla ilgili de topluma yol haritası sunmaları lazım. Anayasayı nasıl değiştireceklerini, hangi durumda nasıl davranacaklarını toplum bilmek ister.
Anayasa değişikliği
Anayasa değişikliğinin olması için iki yol var; ilki 360 milletvekili referanduma götürme sınırıdır. İkincisi 400 milletvekili ile mecliste değiştirme sınırıdır. HDP bu kısımda da önem kazanıyor. Referanduma götürebilmek için bu tür güç birliklerine ihtiyaç olacak. O nedenle siyasette düşmanlık, küslük olmamalıdır.
Anayasa’nın nasıl yapılacağı konuşulması lazım. Yeni anayasanın halkın, üniversitelerin, sivil toplum örgütlerinin katılımıyla gerçekleşmesi gerekir. Ayrıca geçiş sürecinin de çok uzamaması lazım. Tüm bunların olabilmesi için seçimin kazanılması gerekiyor tabi. Seçimin kazanılması için de donanımlı, güçlü bir adayın olması gerekir.
Cumhurbaşkanı adaylığı meselesinin daha 6’lı masada konuşulmadığını biliyoruz. Yılbaşından sonra, seçim normal zamanında olursa şubat ayında gündeme geleceğini düşünüyorum. Seçim erkene alınacaksa mayıs ortasında olabilir. O taktirde de 6’lı masa kendi belirlediği süreçte adayını açıklayacak. 6’lı masanın belirli bir takvimi var o takvime herkesin saygı duyması gerekiyor. İktidar ve gazeteciler istiyor diye kendi stratejisini değiştiremez.
Başarı için üç adım
Burada adım söz konusu, birincisi hedefi net koymaktır. İkincisi hedefe ulaştıracak stratejiyi netleştirmektir. Üçüncü olarak da bu stratejiyi/programı o hedefe ulaştıracak nitelikli kadroları kurmaktır. Bu üçlüyü bugünden oluşturmak lazım.
Aynı zamanda toplumu da işin içine katmak gerekiyor. Bugünün birinci konusu seçimi kazanmak, ikincisi seçimi kazandıktan sonraki süreci kazanmaktır. Bu ikisi geçildikten sonra Türkiye’nin insan haklarına saygılı, laik, demokratik, sosyal hukuk devleti dediğimiz kavramların altını doldurabileceğini herkesin görmesi gerekir. Bunlar sağlandığı taktirde, yani eşit temelde bir arada yaşamanın olanakları sunulabilir. O taktirde herkesin, Kürt’ün, Türk’ün, Laz’ın, Çerkes’in, herkesin eşit şekilde bir arada yaşayacağı bir Türkiye ortaya çıkar ve sorunlarını çözmüş bir Türkiye 5-10 yıl içinde bölgenin ve dünyanın saygın demokrasilerinden biri haline gelebilir.
