“Elektronik cihazların beyni” olarak tanımlanan yarı iletken çipler, teknolojik ürünlerin kritik unsurları arasında başı çekiyor.
Çiplerin tedarikinde özellikle Kovid-19 salgını ile birlikte ciddi bir sıkıntı yaşanmaya başladı. Salgın, çip piyasasında talebi ve üretim seviyelerini etkileyen, piyasayı istikrarsız hale getiren sert dalgalanmalara neden oldu.
Salgın esnasında sıkı kapanma tedbirlerinin uygulandığı dönemde özellikle kişisel bilgisayar, tablet ve oyun konsolları gibi elektronik cihazlara talep hızla yükseldi. Bu durum nedeniyle söz konusu cihazlara yönelik çip talebinde sert bir artış meydana geldi. Ancak ülkelerin kısıtlayıcı tedbirleri yumuşatarak açılmasıyla bu talep hızla geriledi.
Salgında otomotiv sektörüne olan talep de düşmüştü. Araç üretimindeki azalma sektörün çip talebini durgunluğa sürüklerken, çip üreticileri otomobillere yönelik üretimi azalttı. Otomobil sektörünün toparlanması ve daha fazla çip yer alan elektrikli otomobillerin yaygınlaşması ile birlikte çip talebi tekrar hız kazandı.
Kovid-19, çip kıtlığına neden olan bazı üretim sorunlarını da ortaya çıkardı. Bazı çip üretim tesisleri kapanmak zorunda kalırken, bazıları da işçi sayısını ve üretim miktarını azalttı. Bu süreçte çiplerin teslimatlarında da gecikmeler yaşandı.
Son dönemde özellikle hızlı teknolojik ilerleme ve her gün yeni cihazların ortaya çıkması, çiplere yönelik talebin hızla artmasını beraberinde getirdi. Özellikle akıllı telefon ve çeşitli akıllı cihazların yaygınlaşmasının ortaya çıkardığı artan çip talebi üreticileri zorladı.
ABD ile Çin arasında devam eden ticari gerilimler de çip sektörünü olumsuz etkiledi. Pek çok ABD firması, Çinli çip üreticilerinden alımları sonlandırdı. Bu da zaten sıkışık olan çip sektörünü daha da sıkıntıya soktu.
Yeni yatırımlar hızlanıyor
Dünya genelinde bir süredir yaşanan çip krizinin aşılması için bu alana önemli miktarda yeni yatırımlar yapılması dikkati çekiyor.
Çip üreticileri derneği SEMI’den derlenen verilere göre, 2021’den 2023 sonuna kadarki dönemde dünya çapında 84 büyük çip üretim tesisi inşasına başlanacak. Bu tesislere yapılacak toplam yatırım miktarı da 500 milyar doları aşacak.
Yeni çip üretim tesisi inşasına başlangıç sayısı, 2021’de 23, 2022’de 33 olurken, bu rakam 2023’te 28’i bulacak.
Bu çerçevede 2021-2023 döneminde Çin’de 20, ABD’de 18, Avrupa ve yakın çevresinde 17, Tayvan’da 14, Japonya’da 6, Güneydoğu Asya ülkelerinde 6 ve Güney Kore’de 3 yeni çip fabrikası inşaatına başlandı.
Günümüzde çip üretiminin büyük kısmı Asya ülkelerinde gerçekleştiriliyor. Küresel çip üretiminin yarıya yakını ve gelişmiş çiplerin neredeyse tamamı Tayvan’da üretiliyor.
Çip üretimi için zor bir süreç ve ciddi boyutta yatırımlar gerekiyor. Çip fabrikaları çok yüksek maliyete sahip yatırımlar arasında yer alıyor. Bu tesisler kurulduktan sonra kesintisiz üretim yapılıyor.
Başlangıç düzeyinde bir çip üretim tesisinin maliyetinin 15 milyar doları bulduğu belirtiliyor. Çip fabrikaları, teknolojik ilerleme nedeniyle yaklaşık 5 yılda eskimiş kabul edilebiliyor.
Çip üretiminin yüzde 75’i Doğu Asya’da gerçekleştiriliyor
Halihazırda çip üretiminin yüzde 75’i Doğu Asya’da gerçekleştiriliyor. Tayvan, Güney Kore, Japonya, Çin ve ABD, çip üretiminde öncü ülkeler konumunda yer alıyor.
Gelişmiş çiplerin ise yüzde 90’ı Tayvan’da üretiliyor. Tayvan merkezli TSMC, dünyanın en büyük çip üreticisi durumunda bulunuyor. Şirketin piyasa değeri 400 milyar doları, yıllık geliri de 70 milyar doları buluyor.
Çip üretiminde ikinci sırayı ABD merkezli Intel firması alıyor. Piyasa değeri 100 milyar dolar olan şirketin geliri 69 milyar dolar seviyesinde seyrediyor.
Bu alanda bir başka ABD’li çip üreticisi Qualcomm üçüncü sırada bulunuyor. Piyasa değeri 128,5 milyar dolar olan Qualcomm’un hasılatı 42,1 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
Dördüncü sırada da yine ABD merkezli Broadcom firması yer alıyor. Bu şirketin piyasa değeri 234,5 milyar avro, geliri de 33,2 milyar dolar seviyesinde seyrediyor.
ABD merkezli Micron firması da 5’inci sırada yer alıyor. Bu firmanın piyasa değeri 55,7 milyar doları, geliri de 30,7 milyar doları buluyor.
Nvidia, bir başka ABD merkezli çip üreticisi durumunda. 6’ncı sıradaki firmanın piyasa değeri 405,9 milyar dolar, yıllık geliri de 28,5 milyar dolar seviyesinde seyrediyor.
ABD merkezli Applied Materials da 89,4 milyar dolarlık piyasa değeri ve 25,8 milyar dolarlık gelirle 7’nci sırayı alıyor.
Çip üretiminde 8’inci sırada olan Tayvanlı şirket ASE Technology’nin yıllık geliri 23 milyar doları buluyor.
ABD firması AMD de 109 milyar dolarlık piyasa değerine sahip durumda. Şirket, 22,8 milyar dolarlık gelirle 9’uncu sırada yer alıyor.
Hollanda merkezli ASML firması, çip sektöründe 10’uncu sırada bulunuyor. Şirketin piyasa değeri 234 milyar dolar olurken, geliri 21,3 milyar dolar seviyesinde seyrediyor.
ABD ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile birlikte Çin de bu piyasaya hakim olmak için hızla yeni yatırımlar yapıyor.
ABD, çip endüstrisi için 50 milyar doların, AB de 40 milyar avronun üzerinde destek vermeye yönelik programlar hazırladı.
