Pandemi, Rusya Ukrayna savaşı, yurtiçi ve yurtdışında yaşanan ekonomik sıkıntılar 2022 yılında gıdanın; dolayısıyla tarımın önemini bir kez daha ortaya koydu. Un, yağ gibi stratejik ürünlerde hammadde tedariki ülkeler için ön plana çıktı. Türkiye’de de buğday yurtiçinde ekmek fiyatlarıyla, yurtdışı ayağında Rusya ve Ukrayna’dan yapılan ithalat ve uluslarası arenada tahıl koridoru konusuyla geçen yılın en çok tartışılan ürünü oldu. Peşinden ham ayçiçek yağı gelirken, üreticinin girdi maliyetleri içinde önemli bir yer tutan yem konusu diğer maddeler arasında yer aldı.
Tarım tüm kesimlerde çözüm aranan konu olurken aralık ayında İş Bankası Alman finans kuruluşu Finance in Motion ve Alman danışmanlık firması Frankfurt School ile buğday temalı bir İmece Çalıştayı yapıldı. İlgili kamu ve sivil toplum kuruluşları, tarım kooperatifi ve birliklerinden temsilcileri, üreticileri, akademisyenleri, tarım girişimcilerini ve çiftçilerin bir araya geldiği çalıştayda buğday, verimli üretim, sürdürülebilir tarım içi buğdayın önemi, çözüm önerileri gibi konular ele alındı. Çalıştayda dikkat çeken noktalardan biri de 2010 yılından sonraki dönemde küresel ısınmanın etkisinin artmasıyla diğer tek yıllık ürünlerde olduğu gibi tahıl üretiminde de artışın hız kestiğine dikkat çekilmesi oldu. Ayrıca, küresel buğday üretiminde 2022/2023 dönemine ilişkin beklentilerin olumsuz iklim koşulları sebebiyle aşağı yönlü revize edilmesi, Çin’in ardından ikinci büyük üretici konumunda olan Hindistan’ın iç piyasayı korumak amacıyla yıl içinde buğday ihracatını durdurma ve un ihracatını kısıtlama kararı alması gibi global riskler dile getirildi.
Üretici buğdaya dönüyor
Birleşmiş Milletler’in raporuna göre Türkiye dünyanın en çok buğday ithal eden ilk üç ülkesi arasında yer alıyor. 11 aylık dönemde sadece buğday ithalatı 2.9 milyar dolar olarak gerçekleşti. İthalatın önemli bir kısmı Rusya’dan gerçekleştirdi. Türkiye’nin bir özelliği de en çok buğday üreten ülkeler arasında yer alması. Türkiye ithal ettiği buğdayın önemli bir kısmını üretimde kullanarak ihraç ediyor. Buğday, buğday unu ve kepeklerin de dahil olduğu un sektöründe 11 aylık ihracat 1,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2023 yılında ise buğday üretiminde artış bekleniyor. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) kasım ayı Fenolojik Değerlendirme raporuna göre kışlık hububat ekilişleri yüzde 80 oranında tamamlandı. Doğu Anadolu Bölgesi dışındaki bölgelerde özellikle pamuk, ikinci ürün mısır ve şekerpancarı hasadı yapılan alanlarda devam eden ekilişlerin ocak ayı başında tamamlanması bekleniyor. Rapora göre İç Anadolu Bölgesi’nde mısır ekili alanlardan hububata, Marmara Bölgesi’nde (özellikle Balıkesir’de) ayçiçeği, kanola ve haşhaştan buğdaya, Akdeniz Bölgesi’nde ayçiçeği, pamuk ve mısır ekili alanlardan buğdaya, Karadeniz Bölgesi’nde ayçiçeğinden buğday ve arpaya, Ege Bölgesi’nde mısır, yağlık ayçiçeği ile haşhaş ekiminden hububata, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yem bitkilerinden hububata, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde pamuk ekili alanlardan hububata, (Adıyaman’da bakanlığın mercimek tohumu dağıtmasıyla buğdaydan, arpa, mercimek ve nohuta), geçiş öngörülüyor.
Emel YİĞİT
